Τελευταία ενημέρωση: 8/4/2021

Εμβόλια κατά SARSCoV-2, Covid-19: Θηλασμός και Εγκυμοσύνη

Ο εμβολιασμός αποτελεί προσωπική επιλογή.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ[i], οι ανησυχίες και οι πιθανοί κίνδυνοι από τη λήψη εμβολίου κατά Covid-19 κατά το θηλασμό και την εγκυμοσύνη, δεν υπερισχύουν των δυνητικών ωφελειών από τη λήψη τους.

Ωστόσο, υπάρχουν εύλογα ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί ακόμη.  Η ενημέρωση είναι χρήσιμη για τη λήψη αποφάσεων, αλλά τα δεδομένα αλλάζουν ραγδαία.

Την ώρα που γράφεται το κείμενο αυτό, ήδη, δημοσιεύτηκαν νέα ενθαρρυντικά ευρήματα. Μαθαίνουμε περισσότερα για την ασφάλεια των εμβολίων από μελέτες σε ανθρώπους, που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Εγκεκριμένα Εμβόλια στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Τα έως σήμερα εγκεκριμένα εμβόλια για χρήση στην ΕΕ κατά του ιού SARS-CoV-2, που προκαλεί COVID-19 είναι: BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca και Johnson & Johnson.

Άλλα εμβόλια, επίσης, βρίσκονται σε διαδικασία κλινικών δοκιμασιών ή επίσημης έγκρισης[ii].

Τα εμβόλια BioNTech-Pfizer και Moderna είναι εμβόλια mRNA (βασισμένα στον «αγγελιοφόρο» RNA).

Τα εμβόλια AstraZeneca και Johnson & Johnson έχουν ιικό φορέα (αδενοϊό μεταφορέα/adenovirus vector vaccine ή τροποποιημένο αδενοϊό, αντίστοιχα)[iii],  [iv].

Κανένα από τα προαναφερθέντα εμβόλια δεν αποτελεί εμβόλιο ζώντα ιούiii και δεν μπορούν να προκαλέσουν ασθένεια Covid-19[v], iv.

Γενικότερα, τα εμβόλια mRNA δημιουργούν αντισώματα, αλλά αποδομούνται σύντομα, μέσω κυτταρικών διεργασιών χωρίς να εισέρχονται στον πυρήνα του κυττάρου ή να τροποποιούν το DNA – χωρίς πρόκληση γενετικών αλλαγών[vi],  [vii].  

Τα εμβόλια αδενοϊού δημιουργούν ανοσιακή απάντηση[viii], αλλά δεν αναπαράγονται στα ανθρώπινα κύτταρα και «καθαρίζονται» από τους ιστούς μετά την ενέσιμη λήψηv.

Η Έρευνα:  Ανοσολογική Απόκριση Εμβολίων Covid-19

Οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη και οι θηλάζουσες εξαιρέθηκαν από τις αρχικές κλινικές δοκιμασίες των εμβολίων κατά Covid-19.

Τα εμπειρικά ευρήματα για καθοδήγηση  τεκμηριωμένων αποφάσεων, αναφορικά με ενδεχόμενους κινδύνους των εμβολίων σε θηλάζουσες ή εγκυμονούσες γυναίκες ακόμα υπολείπονταιv, vii. , παρότι τις τελευταίες μέρες, παρουσιάστηκαν νέα δεδομένα.

Συγκεκριμένα, προοπτική μελέτη σε 131 γυναίκες παραγωγικής ηλικίας (εγκυμονούσες, θηλάζουσες και ομάδα ελέγχου), μελέτησε επιδράσεις μετά τον εμβολιασμό τους με εμβόλια mRNA  (Pfizer, Moderna) φανερώνοντας ισχυρά ευρήματα προστασίας για τις ίδιες και τα παιδιά τους[ix].

Ο εμβολιασμός έδειξε αποτελεσματικότητα παραγωγής αντισωμάτων κατά SARS-CoV-2 σε εγκυμονούσες και θηλάζουσες (ευρήματα ανάλογα με την ομάδα ελέγχου).

Επίσης, τα αντισώματα μεταφέρονται στο αίμα του ομφάλιου λώρου, στον πλακούντα και στο μητρικό γάλα, παρέχοντας ανοσοποίηση στα παιδιά.

Επιπρόσθετα, βρέθηκε πως η παραγωγή αντισωμάτων, μέσω του εμβολιασμού, ήταν υψηλότερη από αυτή που ακολουθεί μετά από μόλυνση από Covid-19 κατά την εγκυμοσύνη.

Οι παρενέργειες των εμβολίων ήταν σπάνιες και παρόμοιες μεταξύ όλων των συμμετεχόντων[x].

Η παραπάνω μελέτη έγινε με πρωτοβουλία νοσοκομειακών οργανισμών και πανεπιστημίων: Massachusetts General Hospital, MIT και Harvardx.

Το δείγμα της ήταν σχετικά μικρό, προερχόμενο από μία δομή, σε μία χώρα/πόλη και δοκιμάστηκαν συγκεκριμένα εμβόλια, σε περιορισμένο χρόνο, οπότε τα αποτελέσματα δε γενικεύονται.

Στη μελέτη δεν διερευνήθηκαν/εξακριβώθηκαν άλλοι πιθανοί κίνδυνοι για το έμβρυο.

Η μελλοντική έρευνα καλείται να εξετάσει την ανοσολογική απόκριση των παιδιών και – σημαντικό – τη διάρκεια της ανοσοποίησης μετά τη μεταφορά αντισωμάτων.

Περισσότερα τεκμηριωμένα ευρήματα αναμένονται, παρά τις δυσκολίες της αξιολόγησης, μέσω μελετών, όλων των πιθανών κινδύνων των εμβολίων σε εγκύους και θηλάζουσεςv, vii.

Στη συνέχεια, καταγράφονται οι πιο πρόσφατες θέσεις των διεθνών οργανισμών και επαγγελματικών οργανώσεων, αναφορικά με το εμβόλιο, την εγκυμοσύνη και το θηλασμό.

Θηλασμός

Μεταξύ των εγκεκριμένων εμβολίων, κανένα δεν αναμένεται να παραχθεί/απεκκριθεί στο μητρικό γάλα ή να απορροφηθεί από το παιδί που θηλάζει (δεν υπάρχει εύλογος μηχανισμός ώστε κάποιο συστατικό εμβολίου να διαπεράσει)viii.  

Άλλα εμβόλια μη-ζώντων ιών έχει αποδειχτεί πως δεν προκαλούν παρενέργειες μέσω θηλασμούiii..

Σύμφωνα με τη γνώση από άλλα “μη-αναπαραγόμενα” εμβόλια, γίνεται η παραδοχή πως τα εμβόλια Covid-19 δεν έχουν κινδύνους για θηλάζουσες μητέρες ή τα παιδιά τουςiii, [1].

Επιπλέον, υπάρχει η βιολογικά αναμενόμενη ωφέλεια για τα παιδιά, μετά τον εμβολιασμό, ανιχνεύοντας αντισώματα στο μητρικό γάλα, όπως φανερώθηκε στην πρόσφατη παραπάνω μελέτηx, αλλά και σε περιπτώσεις μελετών άλλων εμβολίων (ευρήματα για 5-7 μέρες), δυνητικά προστατεύοντας έναντι της ασθένειας[xi].

Θετικές είναι οι προτροπές μέσω Κυβερνητικών Αρχών και Επαγγελματικών Οργανισμών για τη λήψη εμβολίων Covid-19 σε θηλάζουσες μητέρες, λόγω της δυνητικής προστασίας που υπερβαίνει ενδεχόμενους θεωρητικούς κινδύνους  iv, v, xi, [xii], [xiii], [xiv].  

Ιταλικές επιστημονικές ενώσεις συστήνουν την προώθηση και προστασία του θηλασμού, λόγω των θετικών του επιδράσεων και υποστηρίζουν πως κάθε αντένδειξη στο θηλασμό θα πρέπει να βασίζεται σε ακριβείς ιατρικούς λόγουςxiii.

Η Ένωση Θηλασμού της Αυστραλίας επισημαίνει ότι τα αντισώματα που δημιουργεί μία γυναίκα μεταφέρονται μέσω θηλασμού στο παιδί. Επίσης, προτρέπει τις θηλάζουσες μητέρες σε συμβουλευτική συζήτηση με το γιατρό πριν τον εμβολιασμό τουςxiv.

Επομένως, οι θηλάζουσες γυναίκες μπορούν να επιλέξουν να εμβολιαστούνvi και όσες έχουν κριτήρια για εμβολιασμό δε θα πρέπει να αποθαρρύνονται από αυτόνv.

Σύμφωνα και με τον ΠΟΥ, δε συστήνεται να διακόπτεται ο θηλασμός όταν προγραμματίζεται εμβόλιο Covid-19 i,  viii.

Ειδικότερα, ο ΠΟΥ σημειώνει πως, επειδή δεν είναι ξεκάθαρη η απέκκριση ή-μη συστατικών των εμβολίων Covid-19 μέσω θηλασμού, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα οφέλη του θηλασμού στην υγεία του παιδιού, ταυτόχρονα με την κλινική ανάγκη της μητέρας για ανοσοποίηση κατά του Covid-19i.

Εγκυμοσύνη

Οι εγκυμονούσες γυναίκες ανήκουν σε υψηλότερη ομάδα κινδύνου σοβαρών επιπλοκών από τη νόσο Covid-19.

Ενώ το ζήτημα των επιδράσεων του εμβολίου είναι ακόμα υπό διερεύνηση, οι αρνητικές επιδράσεις της ίδιας της ασθένειας σε εγκυμονούσες έχουν φανερωθεί.

Οι επιπλοκές αφορούν τόσο τις ίδιες όσο και τα έμβρυα (π.χ. πρόωρος τοκετός)vi.  

Ιδιαίτερα, τονίζονται οι περιπτώσεις συνοδών καταστάσεων σε εγκύους (π.χ. υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία) που καθιστούν τους κινδύνους επιπλοκών της ασθένειας υψηλότερους, έναντι άλλων ομάδωνv.

Λαμβάνεται υπόψη πως η μετάδοση του ιού στο έμβρυο από μητέρα που νοσεί, είναι πιθανή, παρότι σπάνια και οι ενδεχόμενες επιπλοκές στο νεογνό δεν έχουν τεκμηριωθεί ακόμηiv.

Τα εμβόλια Covid-19 δεν περιέχουν συστατικά, γνωστά για επικινδυνότητα κατά την εγκυμοσύνη ή την ανάπτυξη του εμβρύου.

Τα εμβόλια μη-ζώντων ιών, έχουν αποδειχτεί ασφαλή στην εγκυμοσύνη (π.χ. κατά της γρίπης που πραγματοποιείται σε εγκύους)viii..

Ο τροποποιημένος αδενοϊός στα εμβόλια δεν μπορεί να πολλαπλασιαστεί και είναι απίθανο να φτάσει ή να διαπεράσει τον πλακούντα.

Άλλα εμβόλια που χρησιμοποιούν τον ίδιο ιικό φορέα εφαρμόζονται σε εγκύους, χωρίς αναφορά ανεπιθύμητων επιδράσεων στην εγκυμοσύνη ή στο παιδίvi.

Επίσης, τα εμβόλια mRNA θεωρείται απίθανο να επιφέρουν κινδύνους σε έμβρυα ή εγκύουςvii.

Πειράματα σε ζώα (J&J, Moderna, Pfizer) δεν έδειξαν επίδραση πριν και μετά την εγκυμοσύνη ή στη γονιμότηταvi.

Επιπλέον, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι μπορεί τα εμβόλια κατά Covid-19 (ή οποιοδήποτε άλλα εγκεκριμένα) να επιδράσουν στη γονιμότηταvi.

Αντίθετα, μέσω του πλακούντα, η ανοσοποίηση που μπορεί να παρασχεθεί από τα εμβόλια συμβάλλει στη μετέπειτα ασφάλεια του νεογνούvi, x.

Γενικότερα, υποστηρίζεται πως δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι κινδύνου που να υπερτερούν των ωφελειών της λήψης εμβολίου σε εγκύουςi, οπότε τα εμβόλια συστήνονται από διεθνείς οργανισμούς, ιδιαίτερα για εγκύους που είναι επιλέξιμεςiv.

Περισσότερο επιφυλακτικές στάσεις αναφέρουν ότι οι εγκυμονούσες θα πρέπει να εμβολιάζονται κατά Covid-19, όταν βρίσκονται σε υψηλό, μη αποφευκτέο κίνδυνο έκθεσης στον ιό, όταν υπάρχουν συνθήκες υψηλού ρίσκου επιπλοκών από την ασθένεια, όταν υπάρχουν σοβαρές συννοσηρότητες (ομάδες προτεραιότητας), όταν η εγκυμονούσα είναι επαγγελματίας υγείας και, ευρύτερα, όταν τα οφέλη του εμβολίου υπερβαίνουν τους κινδύνουςviii

Παρομοίως, ο ΕΟΔΥ συστήνει να συνεξετάζονται με τους γιατρούς όλοι οι κίνδυνοι, αναφορικά με την πιθανότητα νόσησης από Covid-19 και τη λήψη εμβολίου σε εγκύους, λαμβάνοντας υπόψη ατομικούς παράγοντες, συννοσηρότητες κλπ.vii.

Γυναίκες που έχουν ήδη κάνει εμβόλιο δε χρειάζεται μετά να αποφεύγουν την εγκυμοσύνη vi, viii.

Αντίθετα, συστήνεται η λήψη εμβολίου, για όλες τις γυναίκες που επιδιώκουν εγκυμοσύνη και είναι επιλέξιμες για εμβόλιο.

Επίσης, δεν απαιτείται να προσκομίζουν τεστ εγκυμοσύνης πριν τη λήψη του εμβολίουv. Το εμβόλιο μπορεί να πραγματοποιείται σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνηςviii.

Εάν διαπιστωθεί εγκυμοσύνη μετά την πρώτη λήψη του εμβολίου, η απόφαση επαφίεται στο ίδιο το άτομο (σε συνεννόηση με το γιατρό), για το εάν θα ακολουθήσει τον προγραμματισμό της δεύτερης δόσης ή θα περιμένει μέχρι τη 12η εβδομάδα εγκυμοσύνης (πιο σημαντική στην ανάπτυξη του εμβρύου) ή εάν θα το αναβάλλει για μετά την εγκυμοσύνηviii

Σχετικά με λήψη άλλων εμβολίων, κατά την εγκυμοσύνη ή μετά τον τοκετό, ο προγραμματισμός εμβολιασμού Covid-19 συστήνεται τουλάχιστο 14 μέρες πριν ή μετά από κάθε άλλο εμβόλιοiv.

Γνωστές Παρενέργειες των Εμβολίων σε Εγκύους και Θηλάζουσες Γυναίκες

Οι ευρύτερες παρενέργειες των εμβολίων θεωρούνται αναμενόμενες, ως φυσιολογικές αντιδράσεις του ανθρώπινου σώματος, καθώς αναπτύσσονται αντισώματα προστασίας από Covid-19v.  

Μεταξύ αυτών καταγράφονται: πυρετός, πόνος και συμπτώματα που μοιάζουν με εκείνα της γρίπης.

Εγκυμονούσες που παρακολουθήθηκαν μετά τη λήψη εμβολίου Covid-19 στις ΗΠΑ φανέρωσαν όμοιες παρενέργειες με αυτές άλλων ατόμων.

Το εμβόλιο δε συνδέθηκε με πρόωρους τοκετούς, αποβολές, καισαρικές κλπ.iv.

Σε άλλη μελέτη σε ζώα, δεν παρατηρήθηκαν συνδεόμενες με το εμβόλιο παρενέργειες, στη γονιμότητα, στην ανάπτυξη του εμβρύου ή στη μετέπειτα ανάπτυξη του νεογνού, έως 28 μέρεςv.

[1] Μία άλλη, παραδοσιακή τεχνολογία στα εμβόλια (που δοκιμάζεται και σε υπό ανάπτυξη εμβόλια κατά Covid-19) είναι η χρησιμοποίηση κεκαθαρμένου αδρανοποιημένου ιού. Τα εμβόλια αυτού του είδους είναι γενικά αποτελεσματικά στην πρόληψη ασθενειών (π.χ. γρίπη, πολιομυελίτιδα) και έχουν δειχτεί ασφαλή για το θηλασμόiii.

[i]   WHO (World Health Organization). Coronavirus Disease (COVID-19): Vaccines Safety. Feb 19, 2021. Retrieved from: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/coronavirus-disease-(covid-19)-vaccines-safety# [March 26, 2021]

[ii]  Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δημόσια Υγεία Στρατηγική της ΕΕ για τα Εμβόλια. 2021. Retrieved from: https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/coronavirus-response/public-health_el  [March 26, 2021]

[iii] Bethesda (MD): National Library of Medicine (US).  Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. March 17, 2021. Retrieved from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK565969/ [March 26, 2021]

[iv]  Godfarb I. Wondering about COVID-19 Vaccines if you’re Pregnant or Considering Pregnancy?  Harvard Health Publishing; Harvard Medical School [ed.]. Jan 7, 2021. Retrieved from: https://www.health.harvard.edu/blog/wondering-about-covid-19-vaccines-if-youre-pregnant-or-breastfeeding-2021010721722 [March 26, 2021]

[v]   ACOG (The American College of Obstetricians and Gynecologists).    Vaccinating Pregnant and Lactating Patients against COVID-19. March 24, 2021.  Retrieved from: https://www.acog.org/en/Clinical/Clinical%20Guidance/Practice%20Advisory/Articles/2020/12/Vaccinating%20Pregnant%20and%20Lactating%20Patients%20Against%20COVID%2019?fbclid=IwAR1-2tjvvQmoLaTlsnALvyO4_VmDWT-L30QBPp6bQZB-PUeXB0lMo98XikI [March 26, 2021]

[vi]   CDC (Centers for Disease Control and Prevention). Information about COVID-19 Vaccines for People who Are Pregnant or Breastfeeding. March 18, 2021. Retrieved from: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations/pregnancy.html [March 26, 2021]

[vii]   ΕΟΔΥ (Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας). Ερωτήσεις και Απαντήσεις σχετικά με τον Εμβολιασμό για τον Κορωνοϊό SARS-CoV-2. 25 Ιαν 2021. Retrieved from: https://eody.gov.gr/erotiseis-kai-apantiseis-schetika-me-ton-emvoliasmo-gia-ton-koronoio-sars-cov-2/ [March 26, 2021]

[viii]  Royal College of Obstetricians and Gynecologists. Covid-19 Vaccines, Pregnancy and Breastfeeding. March, 22, 2021. Retrieved from: https://www.rcog.org.uk/en/guidelines-research-services/coronavirus-covid-19-pregnancy-and-womens-health/covid-19-vaccines-and-pregnancy/covid-19-vaccines-pregnancy-and-breastfeeding/ 

[March 26, 2021]

[ix] Cunningham, J. COVID-19 Vaccine protects Mothers — and their Newborns. The Harvard Gazette [ed.]. March 25, 2021. Retrieved from: https://news.harvard.edu/gazette/story/2021/03/study-shows-covid-19-vaccinated-mothers-pass-antibodies-to-newborns/?fbclid=IwAR08IS0kXkTO9v_5TB8EauwhiajthiPPTk4DhNLGgtbijVPAXsgTqxOIPOo [March 26, 2021]

[x]    Gray K, Bordt E, Atyeo C., et al. COVID-19 Vaccine Response in Pregnant and Lactating women: a Cohort Study. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2021; pre-print; doi.org/10.1016/j.ajog.2021.03.023.

[xi]   ABM (Academy of Breastfeeding Medicine). ABM Statement: Considerations for COVID-19 Vaccination in Lactation. Dec 14, 2020. Retrieved from: https://abm.memberclicks.net/abm-statement-considerations-for-covid-19-vaccination-in-lactation?fbclid=IwAR0LC26lCj_pJmpIHMa5QGdq9V8bN5XQsdIBYSyTXoYJMwqEP4SJIV2k5xw [March 26, 2021]

[xii]   MHRA (Medicines and Healthcare products Regulatory Agency). Oxford University/AstraZeneca COVID-19 Vaccine Approved. Dec 30, 2020. Retrieved from Gov.UK Website: https://www.gov.uk/government/news/oxford-universityastrazeneca-covid-19-vaccine-approved [March 26, 2021]

[xiii]  Davanzo R, Agosti M, Cetin I, et al. Breastfeeding and Covid-19 Vaccination: Position Statement of the Italian Scientific Societies. Italian Journal of Pediatrics. 2021; 47(45). doi.org/10.1186/s13052-021-00998-6

[xiv]   Brown, N. Covid-19 Vaccination Guidance. April 6, 2021. Retrieved from Australian Breastfeeding Association for Health Professionals Website: https://abaprofessional.asn.au/covid-19-vaccination-guidance/?utm_source=ActiveCampaign&utm_medium=email&utm_content=COVID-19+vaccine+and+breastfeeding+infographic+launched&utm_campaign=COVID-19+vaccine+and+breastfeeding+infographic+launched [April 8, 2021]

Από την συντακτική ομάδα του www.thilasmos.com

Αφήστε μια απάντηση